گزارش خبری ؛ تحلیلی- وزارت تحصیلات عالی طالبان : تحصیل زنان تا اطلاع بعدی تعطیل خواهد بود .

پس از آنکه طالبان تحصیل برای دختران را از کلاس ششم ابتدایی بالاتر را ممنوع اعلام کرد ؛ وزارت تحصیلات عالی این گروه روز سه‌شنبه، ۲۹ آذر ماه طی دستوری  اعلام کرد بنابر مصوبه کابینه حکومت سرپرست ، ادامه تحصیل بانوانی که در دانشگاهها مشغول به تحصیل می باشد ممنوع بوده و مسئولین دانشگاهها را موظف نمود تا از ادامه تحصیل بانوان جلوگیری نمایند.

حافظ ضیاءالله هاشمی، سخن‎‌گوی وزارت تحصیلات عالی طالبان در گفت‌وگو با روزنامه اطلاعات روز صحت این دستور را که به امضا ندامحمد ندیم، سرپرست وزارت تحصیلات عالی طالبان رسیده است را تأیید کرده است.

ندیم پیشتر در اظهاراتی رفتن دختران به مدرسه را فرهنگ خارجی و «عیاشی و فحاشی» خوانده و گفته بود که این فرهنگ توسط امان‌الله‌خان وارد کشور شده است.

ندا محمد ندیم وزیر تحصیلات عالی حکومت طالبان در تازه ترین اظهارات خود در مصاحبه اختصاصی با تلویزیون ملی افغانستان چهار دلیل را برای توقف ادامه زنان به تحصیلات عالی ارایه کرد:

وجود خوابگاههای زنان در محوطه دانشگاه‌ها و رفت و آمد آنها بدون حضور محرم شرعی

 عدم رعایت حجاب از سوی دانشجویان زن

ادامه اختلاط میان زنان و مردان در دانشگاه‌ها

حضور زنان در دانشکده‌هایی مانند مهندسی و زراعت که برای عزت و وقار آنها خوب نیست.

او همچنین در این مصاحبه اظهار داشته است که غیرت مردم افغانستان اجازه نمی دهد که دخترانشان در دانشگاهها تحصیل نمایند.

همچنین مطابق آخرین بخشنامه وزارت تحصیلات عالی افغانستان علاوه بر ممنوعیت ورود دانشجویان دختر استادان و کارمندان زن نیز اجازه ورود به دانشگاه را نخواهند داشت .

در همین حال وزارت معارف طالبان نیز با صدور یک نامه‌ای رسمی دستور داده است که تمام مدارس خصوصی و دولتی و همچنین آموزشگاه‌های خصوصی برای دختران بالاتر از کلاس ششم تعطیل شوند.

این تصمیم طالبان واکنش‌ها و مخالفت‌های جهانی را در پی داشته است.

شماری از کشورهای اسلامی، از جمله عربستان سعودی، اندونزیا، پاکستان و ایران نیز در کنار سایر کشورها و نهادهای بین‌المللی، این تصمیم طالبان را محکوم کرده‌انداین دستور با واکنشهای بسیاری از سوی مقامات سیاسی ، دینی ، سازمانهای بین المللی و تحلیلگران سیاسی و فرهنگی مواجه شده است

شیخ احمد الطیب رییس دانشگاه الازهر مصر درنامه‌ای که در صفحه توییتر این دانشگاه منتشر شده ؛ ممنوعیت تحصیل دختران دانشجو را به دانشگاه ها مخالف قوانین اسلامی اعلام کرده و این تصمیم طالبان را در تضاد با شریعت اسلامی و توصیه شریعت برای آموزش زنان و مردان از گهواره تا گور دانسته است.

شیخ الازهر از حضرت فاطمه زهرا - سلام الله علیها - و شماری دیگر از زنان بزرگ اسلام نامبرده است که همگی از عالمان و محدثان تاریخ اسلام بوده اند.

شیخ بزرگ الازهر افزوده است که در دین اسلام محرومیت زنان از آموزش جواز ندارد و حقوق زنان و مردان در این زمینه برابر است.

مولوی عبدالحمید امام جمعه مسجد مکی زاهدان در خطبه های این هفته نماز جمعه خود از طالبان درخواست کرد ضمن تجدید نظر در تصمیم خود برای ممنوعیت ادامه تحصیل دختران در دانشگاهها ، امکانات ادامه تحصیل انان را در تمام مقاطع تحصیلی فراهم نماید.

عفو بین‌الملل آن را شرم آور خوانده و وزارت خارجه امریکا گفته این تصمیم سران کابل را از جامعه‌جهانی دور می‌کند. بلینکین هم از این تصمیم ابراز ناامیدی کرده است.

ریچارد بنت، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان‌ملل هم آن را نقض حقوق آموزش زنان و محو زنان از جامعه خوانده است.

بریتانیا هم گفته منع تحصیل دختران اقتصاد و امنیت شکننده افغانستان را بدتر می‌کند.

با این همه مارکس پوتزل، معاون نماینده سرمنشی سازمان‌ملل در افغانستان این تصمیم سران کابل را عقب گرایانه عنوان کرده و گفته آینده افغانستان را به خطر مواجه می‌سازد.

او از مردم افغانستان خواسته در این مورد خاموشی اختیار نکرده و در برابر این تصمیم صدا بلند کنند.

حسین ابراهیم طه، دبیرکل سازمان همکاری اسلامی دربیانیه‌ای ضمن محکومیت شدید تصمیم حکومت طالبان مبنی بر منع رفتن دختران به دانشگاه ؛ این اقدام طالبان را به شدت ناامید کننده خوانده و برای اتخاذ چنین تصمیماتی  به آنان هشدار داده است .

آقای طه، افزوده از حکومت سرپرست افغانستان خواست که بخاطر تعهد و سازگاری این تصمیم‌شان را لغو کند.

جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تعلیق تحصیل دختران در افغانستان را به شدت محکوم کرد.
آقای بورل این اقدام حکومت سرپرست افغانستان را یک حرکت بی‌سابقه در جهان یاد کرده و افزوده که این تصمیم مسوولان حکومت سرپرست حقوق و آرزوهای افغان‌ها را نقض و زنان را از حق‌شان محروم می‌کند.

دفتر نمایندگی سازمان ملل در افغانستان(یوناما) با انتشار اعلامیه‌ای نستباً تند، تعلیق تحصیل دختران در دانشگاه‌های افغانستان را محکوم کرده و خواهان لغو فوری این تصمیم شده است.

یوناما هشدار داده است که اگر طالبان به سلب اراده آزاد زنان برای انتخاب خودش پایان ندهد، این مساله موجب سلب قدرت آنان در تمام عرصه‌ها خواهد شد.

پاکستان و ترکیه خواهان بررسی مجدد تعلیق تحصیل دختران افغانستان ازسوی حکومت سرپرست شدند.

وزارت خارجه پاکستان با انتشار بیانیه‌ای خواستار تعلیق ممنوعیت تحصیل دختران در دانشگاه شده و این اقدام حکومت سرپرست را نا امید کننده دانسته و اظهار نموده است : تحصیل برای همگان را مطابق دستورات اسلام و حق ذاتی هر انسان می‌داند.

درهمین حال وزارت خارجه ترکیه نیز به این اقدام حکومت سرپرست واکنش نشان داده و آن را نگران کننده خوانده است.

وزارت خارجه ترکیه تاکید کرده که آموزش بدون تبعیض حق هر انسان است و خواهان بازنگری این مورد از سوی مسوولان حکومت سرپرست شد.

وزارت خارجه قطر در واکنش به تصمیم حکومت سرپرست افغانستان مبنی بر  منع دختران و زنان از رفتن به دانشگاه‌ها ابراز نگرانی کرده و گفته است که این عملکرد تاثیر جدی بر حقوق بشر، پیشرفت و اقتصاد افغانستان خواهد داشت.

قطر از حکومت سرپرست خواسته است که این تصمیم‌اش را مطابق به اساسات دین اسلام بخاطر فراهم سازی زمینه آموزش برای زنان، بازنگری کند.

لرد طارق احمد، معاون وزیر امور خارجه‌ بریتانیا در امور جنوب آسیا، خاورمیانه و افریقا در واکنش به تعلیق تحصیل دختران از سوی حکومت سرپرست، گفت مطلقا هیچ مبنای مذهبی یا اخلاقی برای چنین نقض حقوق آموزشی وجود ندارد. این امر اقتصاد و امنیت شکننده‌ افغانستان را بیشتر تضعیف کرده و خانواده‌های افغان را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.

مسوول سفارت امریکا در افغانستان نیز ضمن حمایت و ستایش  از همبستگی افغان‌ها در اعتراض به تعلیق تحصیل دختران از مسوولان حکومت سرپرست خواسته که با مردم مشورت کرده و از تصمیم‌شان در مورد تعلیق تحصیل دختران برگردند.

عربستان سعودی نیز خواهان لغو تصمیم حکومت سرپرست مبنی بر تعلیق تحصیل دختران شده است .

وزارت خارجه‌ اندونزی  از تصمیم حکومت سرپرست درباره تعلیق تحصیل دختران در دانشگاه‌ ابراز نگرانی و ناامیدی کرده و مشارکت زنان در تمام بخش‌های جامعه برای رسیدن به یک افغانستان صلح‌آمیز، باثبات و مرفه را بسیار توصیف کرده است.

سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز گفته است ایران به عنوان همسایه افغانستان و علاقمند صلح و ثبات در این کشور از خبر ایجاد موانع فرا روی تحصیل دختران در افغانستان متاسف شده است.

وزارت خارجه ایران در اعلامیه ای از مسوولان حکومت سرپرست خواسته که سریعا موانع ایجاد شده را رفع و زمینه‌ از سرگیری تحصیلات دانش آموزان و دانشجویان دختر در این کشور را در مقاطع مختلف فراهم کند.

امارات متحده عربی نیز اعلام کرده است منع تحصیل دختران هیچ توجیه شرعی ندارد.

وزیران خارجه امریکا، هند و وزرای کشورهای "جی 7" نیز منع تحصیل دختران در افغانستان را تقبیح کرده‌اند.
در این خصوص دیدبان حقوق بشر تعلیق تحصیل دختران توسط طالبان شرم‌آور دانسته و گفته است که این تصمیم حقوق زنان و دختران را نقض می‌کند.

سفارت آلمان در کابل در واکنش به تعلیق تحصیل دختران توسط طالبان، بستن دانشگاه‌ها به‌روی دختران را بسیار ناراحت‌کننده خوانده است. و آن را ضربه‌ای برای تمام زنان افغانستان که می‌خواهند در دانشگاه‌ها تحصیل کنند و چشم‌انداز شغلی داشته باشند؛ دانسته است.

عبدالله عبدالله، رییس پیشین شورای عالی مصالحه ملی، در واکنش به منع دختران از دانشگاه از سوی حکومت سرپرست؛ با انتشار پیامی در صفحه فیس‌بوکش، تعلیم و تحصیل را از حقوق اساسی شهروندان کشور یاد کرده و منع رفتن دختران به مکاتب و دانشگاه را تاسف آور خوانده است.

آقای عبدالله از حکومت سرپرست خواسته که در مورد منع رفتن دختران به مکتب و دانشگاه تجدید نظر کند.
حامد کرزی، رییس جمهور پیشین در واکنش به تعلیق تحصیل دختران بستن درب مدارس و دانشگاه را به روی دختران از سوی حکومت سرپرست مایه تاسف خوانده است.

آقای کرزی منع تحصیل دختران و پسران را یگانه مانع آبادی کشور و گسترش فقر در جامعه یاد کرده و گفته است : این اقدام حکومت سرپرست سبب وابستگی افغانستان به بیگانگان می‌شود.

 محمد اشرف غنی، رییس جمهور پیشین، تعلیق تحصیل دختران را بسیار غم انگیز و نمونه‌ی آپارتاید جنسی در قرن21 خوانده است.

رحمت‌الله نبیل، رییس پیشین امنیت ملی افغانستان در واکنش به تعلیق تحصیل دختران در دانشگاه‌ها از سوی طالبان، گفته است که این گروه برای بقای خود مجبورند مردم را در تاریکی نگاه کند.

ملاحظه : طالبان یک گروه سیاسی ، مذهبی  است که با ادعای مبارزه با فساد و تحقق شریعت اسلامی به حکومت بر افغانستان دست یافته اند.

قرائت این گروه از اسلام بسیار تند، بنیادی و رادیکال بوده و تفکر طالبان با بسیاری از مسائل و پدیده‌های جهان امروز همخوانی و سازگاری ندارد. عزم و اراده آنها بازگشت به سلف صالح و رفتار آنها «طابق النعل باالنعل» در چارچوب شریعت اسلامی است. اندکی تخطی و با تنبیه و مجازات همراه است و رویکرد آنان با مردم نیز از بالا به پایین و به‎صورت «امر و نهی» می‌باشد.

با توجه به اینکه یک سر از تفکر طالبان ریشه در مکتب دیوبندیه و حقانیه و سر دیگر تفکر شان ریشه قومی دارند. و جهت دیگر دیوبندیه و حقانیه نماد عینی از افراط‌گرایی دینی و مکانی برای پرورش گروه‌های رادیکال و فرهنگ قومی پشتون عصبیت، عدم مدارا، ننگ و ناموس و در یک کلمه پشتونوالی، نمایه تفکر طالبان را شکل داده است.

برداشت تحریف‌آمیز از دین و عدم درک صحیح از جایگاه زن در نظام دینی موجب شده است برخورد طالبان با زنان چه در حکومت قبلی و چه در حکومت فعلی این گروه، خشونت‌آمیز، محدودکننده، تند و غیرمسالمت‌آمیز باشد .

با سقوط نظام جمهوری و استقرار طالبان در جامعه افغانستان تحولات عمیق و بنیادین پدیدار گشت. ساختار سیاسی، نهادهای آموزشی، مراکز فرهنگی با رویکرد و چارچوب طالبانی اداره می‌شود. این گروه عزم بر اسلامی کردن همه‌ مسائل و موضوعات دارند. اما تعریف آنها از اسلام بسیار سختگیرانه است. و از جمله مسائلی که با شدت تمام طالبان روی آن اصرار و سماجت دارند بحث نقش، فعالیت، آزادی و رفتار زنان است.

با ورود طالبان و بر قراری نظام امارت اسلامی در افغانستان، ماه‌ها مراکز آموزشی و مدارس بسته شدند و مشخص نبود که این گروه چه طرح و برنامه ای را در این خصوص بر روی دست می‌گیرد. با گذشت مدتی و باز شدن دوباره‌ مراکز آموزشی ، امید دانش‌آموزان و به‌خصوص قشر زنان با یأس و دلشکستگی همراه شد. اما طالبان ورود دختران را به کلاس بالاتر از ششم ممنوع کرد ه و سلسله وار به وضع قوانین دست‌وپاگیر و محدودکننده‌ علیه زنان اعمال کرد. حجاب اجباری و تعیین نوعیت حجاب ، استفاده از روبند، همراه داشتن محرم در بیرون از خانه، محرومیت از درس و تحصیل، محرومیت از بعضی مشاغل ، حمامهای عمومی زنان ممنوعیت ورود به اماکن ورزشی و ... از جمله سدها و چالش‌هایی است که فراروی زنان قرار داد.

پس از فرمان شش‌ماده‌ای رهبر طالبان در مورد زنان نیز مبین و آشکارکننده‌ی اندیشه‌ی آنان بود و واکنش‌های شدیدی را از طرف زنان و فعالین اجتماعی برانگیخت. طالبان در اوایل ورود وعده‌های مثبت برای زنان دادند، اما با صدور این فرمان نگاه زنان به کلی در قبال طالبان عوض شد. در این فرمان هیچ اشاره ای به تحصیل، اشتغال و فعالیت‌های اجتماعی زنان نشده ابود.

 ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی طالبان نیز در یک نشست خبری بیان داشت که زنان باید در خانه‌های خود بمانند و اگر هم ضرورت بر بیرون آمدن باشد باید با محرم از خانه بیرون شوند. وی افزود حتا حج که یکی از فرایض اسلام است، زن نمی‌تواند بدون محرم به حج برود. علاوه بر این‌ها، زنانی که برای بورسیه تحصیلی به خارج از کشور سفر می‌کنند باید محرم داشته باشند.

تحلیل : حکم جدید درباره ممنوعیت تحصیل دختران در دانشگاه‌ها را باید مانور جدید جناح ایدئولوگ (جناح ملا هبت الله )در برابر اقدامات جناح عملگرا( جناح ملا برادر و حفانی ها) تلقی ‌کرد. این مانور در واکنش به چراغ سبز طالبان عملگرا به مذاکرات انجام شده در دوبی، آنکارا و برلین توسط برخی مقامات طالبان، دیپلمات‌های غربی و فعالان سیاسی افغان است که هدف از این گفتگوها شکل دادن به مذاکرات بین‌افغانی می‌باشد. این حکم غیر منتظره و حساسیت برانگیز در تلاش است تا یک بار دیگر توجه طالبان عملگرا را به هسته قدرت در حکومت جلب کند و به دیگر بازیگران داخلی و خارجی نیز متذکر شود که تصمیم‌گیر نهایی در حکومت طالبان کدام جناح است.

قربانی این بازی قدرت و رقابت درون گروهی طالبان، دختران افغانستان هستند که از یکی از بدیهی‌ترین حقوق انسانی و اسلامی خود یعنی تحصیل بازمانده و باز خواهند ماند.

حمیدرضا شیرزاد کارشناس فرهنگی افغانستان در ماه 1401

https://af.shafaqna.com/FA/547149

https://per.euronews.com/2022/12/21/taliban-ban-girls-woman-education-university-international-reactions

https://www.etilaatroz.com/162107/%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D9%87-%D8%B4%D8%AF%D9%86-%D8%AF%D8%A7%D9%8